Tabaksdoos van een deelnemer aan de Spaanse Successieoorlog (1701- 1714), met gegraveerde wapenvoorstellingen,18e eeuw

Een koperen tabaksdoos, aan beide zijden gegraveerd met drie wapenschilden*, waarschijnlijk toebehoord hebbend aan een deelnemer aan de Spaanse Successieoorlog (1701- 1714). Nederlands, datering begin 18e eeuw. Afmeting 172 x 61 mm. (Verkocht)

*Beschrijving van de wapenschilden op de tabaksdoos (met dank aan de heer Norbert Biezen):

De achterzijde van de tabaksdoos:

De achterzijde van de doos vertoont een drietal wapens, die van links naar rechts respectievelijk voorstellen de wapenschilden van Castilië, Engeland en Frankrijk. Het linker wapen bestaat uit een burcht waarvan het middendeel naar voren steekt met drie torentjes. Het is het wapen van Castilië, zoals dat ook in het huidige Spaanse wapen is opgenomen.

Het gekroonde middelste wapen vertoont het Engelse wapen gedurende het koningsgeslacht Stuart (1603 – 1707, m.u.v. de jaren 1689 – 1702, de periode Oranje) zij het met enige kleine afwijkingen. Zo zijn er wél de beide schildhouders: geketende eenhoorn en aanziende leeuw, maar hun positie is precies tegengesteld aan die van Brittannië. De kousenband met “Hony soit qui mal y pense” en het lint met de wapenspreuk “Dieu en mon droit” ontbreken. Wel zijn aanwezig de helm en daarop de kroon. Het schild is gevierendeeld: I opnieuw gevierendeeld a. Rood b. Gaande leeuw c. Gaande leeuw d. Gaande leeuw II in een geleliede binnenzoom een gaande leeuw (Schotland); vergelijk met het wapen van Karel II. III een harp (Ierland); vergelijk met het wapen van Karel II. IV opnieuw gevierendeeld a. Gaande leeuw b. Gaande leeuw c. Gaande leeuw d. Rood De delen I en III zijn delen van het Britse wapen zoals door de Stuarts werden gevoerd. De delen III en IV zijn evenwel afwijkend. Die zouden eigenlijk gevierendeeld moeten zijn met in vlak a en d: in rood drie sluipende leeuwen boven elkaar (Engeland) en b en c: in blauw drie lelies 2 en 1. Er is geen enkel Brits wapenschild dat exact overeenstemt met het middelste wapen op de achterzijde van de tabaksdoos. Aannemelijk is dat de graveur van de tabaksdoos zich enkele vrijheden heeft gepermitteerd om decoratieve redenen.

Het gekroonde rechter wapen op de doos is bestaat uit drie lelies, 2 en 1. Dit is het wapen van het Franse koningshuis Bourbon.

De achterzijde van de tabaksdoos verwijst waarschijnlijk naar een gemeenschappelijke gebeurtenis of problematische periode in de historie van de heraldisch gesymboliseerde landen b.v. een oorlog.

Tussen 1701 en 1714 heeft zich in Europa de zogenaamde Spaanse Successieoorlog afgespeeld. Het ging om de opvolging van de reguliere Spaanse koning Karel II. Bij veel landen bestond de vrees dat er via de opvolging in Europa een te grote macht zou ontstaan. Er waren drie kandidaten voor de opvolging van Karel II: 1. Karel, de tweede zoon van Leopold van Habsburg. Toen Joseph I overleed werd hij opgevolgd door zijn broer Karel, waardoor deze optie in feite verviel; 2. Joseph Ferdinand, keurvorst van Beieren, zoon van Maria Antonia, een dochter van Leopold I en diens echtgenote de Spaanse Margaretha Theresia, uit het geslacht Castilië. Deze kandidaat werd gesteund door koning-Stadhouder Willem III, samen met Engeland en de Nederlandse Republiek. 3. Filips van Anjou, gesteund door de Franse koning Lodewijk XIV, zijn grootvader. Uiteindelijk (Vrede van Utrecht, 1712/1713) zou Filips van Anjou winnen, maar delen van het Spaanse koninkrijk (o.a. België) vielen toe aan de Habsburgers (= Oostenrijk). Ook Engeland en de Republiek haalden winst binnen, o.a. Gibraltar en de streek rond Venlo.

De wapens op de achterzijde symboliseren achtereenvolgens de kandidaat van Beieren/Castilië, de beslisser Engeland en de kandidaat van Frankrijk.

De voorzijde van de tabaksdoos:

Hier vindt men drie wapenschilden, van links naar rechts: 1. Het wapen van generaal Jacob van Wassenaar Obdam (1645 – 1714), zoon van de beroemde Admiraal Jacob van Wassenaar (1610 – 1665, gesneuveld te Lowestoft). Jacob had in 1702 de leiding bij het beleg van Venlo in de Spaanse Successieoorlog. 2. Een ongeïdentificeerd wapen, waarschijnlijk dat van de (adellijke) eigenaar van de tabaksdoos, wellicht een medewerker van Jacob van Wassenaar Obdam. 3. Het wapen van de Republiek der Verenigde Nederlanden: Leeuw met zwaard in de ene en zeven pijlen in de andere hand.

De strijd rond de Spaanse Successieoorlog heeft zich voor een deel in de Nederlanden afgespeeld (Noord Brabant). Daar waren Nederlanders bij betrokken. Dat vindt men terug op de voorzijde. Het middelste symboliseert heraldisch de eigenaar van de tabaksdoos. Het linker zijn militaire leider en rechts het land waartoe hij behoort.